Türk Dünyası'nda Üç Yaylı Çalgı: Kılkobız, Kamança ve Kabak Kemane
Türk müzik kültürünü yansıtan Türk yaylı çalgıları, ilk çıkış yeri olan Orta Asya’dan farklı coğrafyalarda gelişerek ve değişerek günümüze ulaşmıştır. Türk insanının günlük yaşamı ve ihtiyaçları doğrultusunda değişen ve gelişen bu çalgılar, taşındıkları yeni bölgelerde yeni anlamlar kazanmıştır. Türk coğrafyasının farklı alanlarında yaratılmalarına rağmen şekil, yapı, ve kullanıldıkları icralar bakımından ciddi benzerlikler gösteren bu çalgılar, Orta Asya’daki Türk boyları ile diğer bölgelerde yaşayan Türk boyları arasında müzik aletleri bakımından ortak bir kültürel geçmiş, birlik ve ilişkinin varlığını ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, sözünü ettiğimiz ortak kültür mirasının bir yaylı çalgı olan kabak kemane etrafında nasıl oluştuğu incelenmiştir.
‘Türk Dünyasında Üç Yaylı Çalgı: Kılkobız, Kamança ve Kabak Kemane Üzerinde Bir İnceleme’ adını taşıyan çalışmamız bu üç çalgıyla ilgili yapılan araştırmaları içermektedir. Kazakistan, Azerbaycan ve Türkiye’de kullanılan bu üç çalgıyla ilgili yapılan araştırmalar ve eserlerin Türkçeye çevrilmesi, diğer Türk topluluklarındaki yaylı çalgı kültürünün tespit edilmesi, karşılıklı görüşme yöntemiyle bu üç yaylı çalgının ortaya çıkışı, yapımları ve icraları hakkında bilgilerin toplanması ve son olarak da üç yaylı çalgının karşılaştırma yapılarak ortaya çıkan sonuçların incelenmesi ve değerlendirilmesi aşamalarından oluşmuştur.
Çalışmamız; Önsöz, Giriş, Üç Bölüm, Sonuç ve Bibliyografya’dan oluşmaktadır. Giriş bölümünde yaylı çalgıların ortaya nasıl çıktığı, yaylı çalgıların ok ile olan bağlantısı, Türk yaylı çalgılarından ıklığın tarihçesi ve diğer Türk boylarındaki yaylı çalgıların ıklığ ile benzer özellikleri üzerinde durulmuştur.
Kılkobız adlı birinci bölümde çalgının şekil ve yapısal özellikleri tanıtılmıştır. Bu bölümde, Kılkobızın yapımı anlatılmış, yapımında kullanılan malzemelerin kamança ve kabak kemanenin yapımında kullanılan malzemelerle olan benzerlikleri ve farklılıklarının nedenleri üzerinde durulmuştur. Kazakistan’da kullanılan kılkobızın icrasının anlatıldığı bölümde, çalgının kamança ve kabak kemanenin icrası ile olan benzerlikleri ortaya konulmuştur. Daha sonra kılkobız ile çalınan örnek eserlerin notaları verilerek bu bölüm tamamlanmıştır.
Kamança adlı ikinci bölümde ise çalgının yapısal özelikleri hakkında bilgiler verilmiş ve kamançanın yapımı açıklanmıştır. Çalgının icrasının anlatıldığı bölümde, kamançanın, icra bağlamında kılkobız ve kabak kemane ile olan benzerlikleri üzerinde durulmuştur. Son olarak, Azerbaycan’da kamança ve diğer çalgılarla çalınan eserlerden bazı örnekler verilmiştir.
Kabak Kemane adını taşıyan üçüncü bölümde çalgı hakkında genel bilgi verildikten sonra, şekil ve yapısal özellikleri tanıtılarak yapımı anlatılmıştır. Kabak kemanenin Türkiye’de kullanım sahalarının tanıtıldığı bölümde, çalgının icra anlamındaki gelişim ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bölüm, son olarak kabak kemane ile çalınan örnek eserlerin notalarıyla son bulmuştur.
Türk Dünyası’nda kullanılan bu üç yaylı çalgının incelendiği birinci, ikinci ve üçüncü bölümlerde yaptığımız tespitler, elde ettiğimiz bulgular Sonuç kısmında toplu olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda, kullandığımız kaynakların yazarların soyadına göre sıralandığı Bibliyografya yer almaktadır.
Kitap, 2010 Aralık ayında Ege Üniversitesi Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Kitabı edinmek için Ege Üniversitesi Kütüphanesi ile iletişime geçebilirsiniz. (0 232 388 46 42/ 127)